فلسفه قیام عاشورااز دیدگاه امام حسین علیه السلام

پژوهش گر تاریخ عاشورا اگربخواهد به ماهیت وجوهره قیام عاشورا پی ببرد ،باید درگام نخست ،بانگاه جامع ومطالعه کامل درباره امام حسین علیه السلام ،از زندگی ،شخصیت ومقام ایشان در جایگاه امام معصوم ،شناخت لازم وکافی پیداکند وسپس بامطالعه وتعمق در بیانات وگفتارهایی که آن حضرت درمقاطع مختلف قیام وحتی پیش از آغاز آن،درباره انگیزه حرکت خویش بیان کرده است،فلسفه وماهیت قیام آن حضرت را بشناسد.

 بااین مقدمه وباتوجه به این که بهترین ومطمئن ترین سند برای شناخت فلسفه واهداف نهضت سید الشهدا کلمات خود آن حضرت یا امامان دیگر دراین باره است ،مجموع خطبه ها ،سخنان ،نامه ها ووصیت نامه امام حسین علیه السلام را که درباره اهداف وانگیزه های قیام عاشوراست ونیز برخی ازتعابیر زیارت نامه های متعدد ومختلف را که از امامان دیگر ،برای زیارت آن حضرت رسیده ودر آن ها به انگیزه قیام پرداخته شده است ،مطالعه وبررسی می کنیم وسپس با استخراج فهرست وار اهداف قیام ،به تفسیر وتحلیل آن ها می پردازیم :

*امام حسین علیه السلام درجمع گروهی ازعلما ونخبگان مناطق مختلف اسلامی درمکه با ایراد خطبه ای شور انگیز وکوبنده ،ضمن یاد آوری وظیفه سنگین وتکلیف خطیر علما وبزرگان شهرها برای پاسداری از کیان دین واعتقادات مسلمانان وپیامد های سکوت دربرابر جنایات امویان ،از خاموشی آنان دربرابر سیاست های دین ستیزانه حاکمان اموی انتقاد کرده وهرگونه همراهی وسازش با آنان را گناه نابخشودنی دانست .حضرت در پایان سخنان خود ،هدف از اقدامات وفعالیت هایش را برضد نظام ستمگر حاکم ،که چندسال بعد خودرا درقالب یک نهضت نشان داد چنین اعلام کرد :  ...اللهم انک تعلم انه لم یکن ما کان منا تنافسا فى سلطان ، و لا التماسا من فضول الحطام لنرى(لنرد) المعالم من دینک ، ونظهر الاصلاح فى بلادک ، و یاءمن المظلومون من عبادک ، و یعمل بفرائضک ، سننک و احکامک .... ((خدایا تو می دانی آنچه ما انجام داده ایم {از قبیل سخنان واقدامات برضد حاکمان اموی }،به دلیل رقابت وسبقت جویی در فرمانروایی وافزون خواهی درمتاع ناچیز دنیا نبوده است ؛ بلکه برای این بوده که نشانه های دینت را «به مردم »نشان دهیم «برپا گردانیم »واصلاح درسرزمین هایت را آشکار کنیم .می خواهیم بندگان ستم دیده ات در امان باشند وبه واجبات وسنت ها واحکامت عمل شود )).

با دقت در این جملات می توان به چهار هدف اصلی امام حسین از اقدامات وفعالیت هایی که در عصر حاکمیت یزیدبرای قیام انجام داد،پی برد: الف)احیای مظاهر ونشانه های اسلام اصیل وناب محمدی ؛ ب)اصلاح وفعالیت هایی که درعصر حاکمیت یزید برای قیام انجام داد ،پی برد : الف) وبهبود وضع مردم سرزمین های اسلامی ؛ ج)تامین امنیت مردم ستمدیده ؛ د)فراهم کردن بستری مناسب برای عمل به احکام وواجبات الهی .

* چنان که در گزارش حرکت امام حسین علیه السلام از مدینه به تفصیل خواهد آمد ، امام حسین علیه السلام در وصیت نامه ای که هنگام خروج از مدینه ودر زمان وداع بابرادرش محمد بن حنفیه برای وی نوشت ،هدف از حرکت خویش را چنین بازگوکرد : انی لَم أَخرُج أَشِراً وَ لابَطراً وَ لامُفسِداً وَ لاظالِماً و اِنَّما خَرَجتُ لِطَلَبِ الإصلاحِ فِی امّة جدّی محمد أُرِیدُ أَن آمُر بِالمَعرُوفِ وَ أَنهی عَنِ المُنکَرِ وَ أَسیرَ بِسیرَةِ جَدّی محمد وَ أبی علی بن ابی‏طالب علیه السلام  «من نه از روی سر مستی وگستاخی ونه برای فساد وستمگری حرکت کردم؛بلکه تنها برای طلب اصلاح در امت جدم حرکت کردم.می خواهم امر به معروف ونهی از منکر کنم وبه سیره جدم وپدرم علی بن بی طالب عمل کنم».

ودر جای دیگرمی فرمایند: اَللّهُمَ اِنّی اُحِبُّ المَعرُوف وَ انکِرُ المُنکَرَ:«خدایا من به معروف اشتیاق ،واز منکر تنفر دارم». در زیارت های مختلف که درباره ی امام حسین علیه السلام از امامان علیهم السلام وارد شده،این تعابیر فراوان دیده می شود : اشهد انّک قد أقمت الصلوة، و آتیت الزکاة و أمرت بالمعروف و نهیت عن المنکر«گواهی می دهم که تو نماز را به پا داشتی وزکات دادی وامر به معروف ونهی از منکر کردی». از این عبارات ،می توان اهداف زیل را برای قیام حضرت بشمرد:

الف)طلب اصلاح درامور امت پیامبر صلی الله علیه وآله ؛ ب)امر به معروف؛ ج)نهی از منکر؛ د)عمل به سیره رسول خداصلی الله علیه وآله وامیر مومنان علیه السلام همانند بر پایی نماز وپرداخت زکات.

....

*امام صادق علیه السلام درزیارت اربعین ،هدف از نهضت حسینی را چنین بیان می فرماید :  وبذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک  من الجهاله وحیره الضلاله؛«(حسین بن علی) جان خویش را درراه تو (خدا )فداکرد تا بندگانت را ازبی خبری وسرگردانی گمراهی نجات دهد ». از دیدگاه امام ششم ،سیدالشهدا علیه السلام با نهضت عاشورا ،اهداف زیر را تعقیب می کرد : الف)نجات مسلمانان از بی خبری نسبت به احکام دین ووظایفشان در برابر پروردگار ؛ ب)رهایی بندگان خدا از گمراهی ،با آگاه کردن آنان به لزوم پیروی از رهبران واقعی دین .

منبع :مقتل جامع سیدالشهداء ص293